Nieuwe huisstijl voor GaiaZOO. Het doorvoeren van alle huisstijlelementen vergt veel tijd. Dat geldt vooral voor onze website. Voor het einde van het jaar staat onze nieuwe website online. Houd het in de gaten! Lees meer.

U bent hier:

Gaia Nature Fund
Dierentuinen in actie voor gouden leeuwaap

045 567 60 70
Tijdens kantooruren

Pers
Contact

Open/Close

Dierentuinen in actie voor gouden leeuwaap

Gouden leeuwapen leven in een heel klein bosgebied langs de Atlantische kust van Brazilië. Precies in dit gebied is de menselijke bevolking heel hoog – de miljoenensteden Sao Paulo en Rio de Janeiro. De afgelopen eeuwen werd 90% van dit bos gekapt. Van de 10% die overbleef ligt het merendeel in de hogere streken. En dat is ongeschikt voor gouden leeuwapen... Een andere bedreiging waren dierenhandelaars, die deze dwergapen vingen en verkochten als huisdier. Door deze factoren verdween de gouden leeuwaap eind jaren tachtig bijna uit het wild... Maar gelukkig kwam er hulp – en die is er nog steeds!

Het Gaia Nature Fund steunt dit project sinds 2016. Totale bijdrage € 12.500,-

Noodklok

Eind jaren zestig luidde een groot kenner van Zuid-Amerikaanse apen – en medeweker van de dierentuin van Rio de Janeiro de noodklok: de gouden leeuwaap dreigt uit te sterven. De internationale Unie voor Natuurbehoud IUCN plaatst de soort op de rode lijst van bedreigde diersoorten. De regering van Brazilië verbiedt handel en export en Europese en Amerikaanse dierentuinen halen geen gouden leeuwapen meer uit het wild (het is nu de normaalste zaak van de wereld dat dierentuinen hun dieren onderling uitruilen – maar destijds kwamen nog veel dierentuindieren nog uit het wild…). Dankzij deze eerste stap kon de teruggang een halt toegeroepen worden. Maar er was meer nodig om de soort te redden.

Samenwerking met ZOO's

In 1968 waren er nog zo’n 100 gouden leeuwapen in Europese en Amerikaanse dierentuinen. Helaas was de sterfte groter dan het aantal geboortes. Daarop besloot de biologe van Washington Zoo om een gezamenlijk, gecoördineerd fokprogramma op te zetten waarin alle dierentuinen die leeuwapen huisvestten zouden samenwerken (ook dat is nu de normaalste zaak van de wereld – maar destijds bestonden dergelijke fokprogramma’s nog niet en waren dierentuinen erg individualistisch…). Dankzij onderzoek in de verschillende dierentuinen, kon de huisvesting van de leeuwapen bovendien verbeterd worden. En dat had binnen enkele jaren een positieve invloed op de voortplanting: hun aantal steeg naar 500 in 1985.

Ondertussen in Brazilië

Terwijl dierentuin er alles aan deden om een reservepopulatie gouden leeuwapen te kweken, zat men in Brazilië ook niet stil. Met hulp van natuurorganisaties en dierentuinen en een goede samenwerking met de overheden, werd in 1974 het eerste reservaat opgericht: Pocos das Antos – op nog geen 50 kilometer van de miljoenenstad Rio de Janeiro. Enkele biologen startten een onderzoek naar de daar aanwezige leeuwapen (aantallen, gezinssamenstelling, territoriumgrootte, etc.). Genetisch onderzoek toonde aan dat er een hoge gradatie van inteelt in de kleine populatie aanwezig was. Het was dus hoog tijd dat er ‘nieuw bloed’ vanuit de dierentuinen zou komen om zo de genetische diversiteit te vergroten. Maar voordat dit kon, moest eerst de oorzaak van de teruggang gestopt worden…

Herstel en educatie

Net als de meeste bossen in de regio, was ook in het bos van het Pocos dos Antos reservaat veel gekapt. Om potentieel leefgebied te vergroten, werden op de kale stukken nieuwe bomen aangeplant en er werden bewakers opgeleid om illegale houtkap en jacht te beperken. Ook werden boeren benaderd met de vraag of zij hun bosgrond in tact willen houden ten behoeve van de gouden leeuwaap (in ruil voor een lagere belasting). Tegelijkertijd werden de pijlen gericht op de lokale bevolking. Alleen door hen goed te informeren en te betrekken zou het project op de lange termijn kans van slagen hebben. Via flyers, lokale media, toneelstukjes en lessen op scholen, voorlichting in buurthuizen en op markten werden duizenden mensen met succes bereikt: hun desinteresse sloeg om in enthousiasme. Ze waren zelfs trots dat er zo’n unieke diersoorten in hun bossen leeft – en dat zij kunnen helpen om hem te beschermen!

Succes

Eind 1983 gingen de eerste 15 gouden leeuwapen vanuit Amerikaanse dierentuinen terug naar Brazilië. Een jaar later waren er nog maar vijf in leven.. Maar er was ook hoop, want er was een jong geboren! Daarna werden nog tientallen gouden leeuwapen uit Amerikaanse en Europese zoos uitgezet in Pocos dos Antos.

Na 30 jaar van intensieve natuurbescherming was het aantal gouden leeuwapen in 2018 gestegen naar zo’n 3.200, verspreid over 13 bosfragmenten. Boskap in deze gebieden is gestopt.

Samen met de bevolking

Ondanks de successen blijft AMLD zich inspannen om het draagvlak onder de lokale bevolking te versterken en vergroten. Want natuurbescherming kan alleen succesvol zijn – en blijven – als de mensen er achter staan. AMLD leert kleine boeren bijvoorbeeld om op een bosvriendelijke, duurzame manier te ‘boeren’ – waardoor het leefgebied van leeuwapen (en vele andere dieren) behouden blijft. Het GNF heeft in 2018 een workshop gesponsord waar specialisten van de overheid de bos-landbouwers hielpen om nieuw overheidsbeleid te implementeren.

De (vaak kleine) bosboeren zijn erg trots op het werk dat ze doen; het levert hen en hun familie inkomen en tegelijkertijd beschermen ze het regenwoud. Ze kweken oa regenwoudbomen, waarvan de zaailingen door AMLD gebruikt worden in hun herbebossingsprojecten; anderen kweken fruit voor zowel eigen gebruik als verkoop op de markt. Een ander project van AMLD is jongeren opleiden tot boswachters en natuurbeschermers; er wordt een educatief centrum gebouwd en er is een bosleerpad in de maak, waar ook toeristen kunnen leren over het belang van het Atlantisch regenwoud en de gouden leeuwaap.

Werk aan de winkel

Toch is achterover leunen nog lang niet mogelijk. Want bij nadere inspectie blijkt geen enkele subpopulatie in de 13 bosfragmenten op de langere termijn levensvatbaar te zijn… Voor een duurzaam voortbestaan zijn verbindingen tussen deze bosjes nodig, evenals bescherming van de betreffende bossen. Daarom gaat AMLD onvermoeibaar door om samen met de bevolking bomen te planten. Eind 2018 werd een belangrijk stuk grond aangekocht die na herbebossing zeer waardevol is als verbindingszone. En vorig jaar werd op een andere locatie gestart met de bouw van een groot ecoduct – het eerste van Brazilië – over een grote snelweg. Door deze verbindingen wordt uitwisseling tussen de geïsoleerde leefgebieden mogelijk, wat het duurzaam voortbestaan van gouden leeuwapen ten goede zal komen.

Een nieuwe klap

Net toen AMLD dacht dat het aantal gouden leeuwapen veiliger begon te worden, volgde in 2018 een nieuwe ramp. De kwetsbare populatie werd getroffen door de gele koorts. Maar liefst 32% van de dieren stierf... In twee gebieden, waaronder het eerste reservaat Pocos dos Antos, was dit percentage maar liefst 92%... Om de soort op korte termijn te versterken stelde AMLD een uitvoerig vijf stappenplan op dat in de komende 3 jaar wordt uitgerold. De eerste stap is het vaccineren van gouden leeuwapen tegen deze ziekte. Dat gebeurt vanaf het najaar van 2020. Daarnaast worden 30 leeuwapen vanuit andere gebieden aan de meest getroffen populatie toegevoegd. Het Gaia Nature Fund steunt de AMLD in dit traject.